Steatoza – jak uzdrowić stłuszczoną wątrobę

Choroby wątroby stanowią coraz powszechniejszy problem w wielu regionach świata, dotykając około 25% populacji. (źródło) Wiąże się to z otyłością, cukrzycą typu II i innymi zaburzeniami charakteryzującymi się odpornością insulinową. Nieleczone stłuszczenie wątroby może przekształcić się w poważniejsze schorzenie i wywołać kolejne problemy zdrowotne.

Jaką funkcję pełni wątroba?

Wątroba jest takim małym laboratorium chemicznym. Zachodzą w niej procesy metaboliczne, dlatego jest ona z punktu widzenia naszego życia absolutnie niezbędna. Życie bez realizowanych przez wątrobę funkcji nie jest możliwe. Wątroba ma kolor brązowoczerwony, waży około 1,5 kg i wraz z woreczkiem żółciowym znajduje się pod prawym łukiem żebrowym.

1. funkcje oczyszczające: odfiltrowuje z krwi substancje szkodliwe, obce i odpady. Oczyszcza krew nie tylko z produktów własnej przemiany materii ale również z leków. Można powiedzieć, że ma funkcję detoksykującą.
    
2. produkcja żółci: czy wiesz, że w woreczku żółciowym żółć jest tylko przechowywana, natomiast w rzeczywistości produkowana jest przez wątrobę? Wraz z żółcią substancje stanowiące odpady przemiany materii przemieszają się do jelit, gdzie następnie usuwane są z organizmu.
    
3. produkcja enzymów: w wątrobie powstają substancje, które wpływają na procesy w całym ludzkim ciele. Mowa o substancjach białkowych, które potrzebne są do krzepnięcia krwi, gojenia się ran, reakcji systemu immunologicznego czy transportu żelaza.
    
4. przechowywanie energii i pozostałych substancji: wątroba magazynuje cukry złożone (glikogen) i tłuszcze na czas, gdy organizm będzie potrzebować ich do swego działania. Przechowuje również witaminy i minerały, wraz z żelazem.
    
5. przemiana materii czyli metabolizm: wątroba reguluje metabolizm cukrów, tłuszczów, witamin i minerałów. Potrafi zamienić białka i cukry na tłuszcze i stworzyć substancje transportujące, które przeniosą je następnie do komórek tłuszczowych. W razie potrzeby tłuszcz transportowany jest do wątroby, gdzie służy jako źródło energii

Czym jest stłuszczenie wątroby?

Stłuszczenie (steatoza) wątroby powstaje, gdy w komórkach wątrobowych gromadzi się zbyt wiele tłuszczu. Choć normalne jest to, że w tych komórkach znajdują się ogromne ilości tłuszczu, wątrobę uważa się za stłuszczoną, gdy zawiera ona ponad 5% tłuszczu (źródło).
I choć spożywanie nadmiernej ilości alkoholu może prowadzić do stłuszczenia wątroby, w wielu przypadkach nie odgrywa roli. Szereg schorzeń wątroby kwalifikuje się do szerokiej kategorii niealkoholowego stłuszczenia wątroby, z angielskiego non alcoholic fatty liver disease (NAFLD), stanowiących w krajach Zachodu najczęstszą chorobę wątroby wśród dorosłych (źródło).
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) stanowi początkowe, odwracalne stadium choroby wątroby. Niestety często pozostaje niezdiagnozowane. Czasami NAFLD może prowadzić do poważniejszego schorzenia wątroby, znanego jako niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby czyli NASH.
NASH obejmuje większe gromadzenie się tłuszczu u zapalenie uszkadzające komórki wątrobowe. To może prowadzić do zwłóknienia lub zabliźniania się tkanek, ponieważ komórki wątrobowe są wielokrotnie uszkadzane i obumierają. Niestety trudno jest przewidzieć, czy stłuszczona wątroba przejdzie w NASH, co wyraźnie podnosi ryzyko marskości (poważne blizny, pogarszające pracę wątroby) i poważniejszych chorób wątroby (źródło).
NAFLD wiąże się również z podwyższonym ryzykiem innych chorób, w tym chorób serca, cukrzycy i chorób nerek (źródło, źródło).

Stłuszczenie wątroby powstaje, gdy w wątrobie gromadzi się zbyt wiele tłuszczu. W początkowym stadium stłuszczenie wątroby jest odwracalne, czasami przechodzi jednak w zaawansowaną chorobę wątroby

Co powoduje stłuszczenie wątroby?

Istnieje kilka czynników, które mogą wywołać lub przyczynić się do wystąpienia stłuszczenia wątroby.

Otyłość

Otyłość wiąże się z zapaleniem niskiego stopnia, które może przyczyniać się do odkładania się tłuszczu w wątrobie. Przypuszcza się, że 30-90% otyłych dorosłych ma NAFLD, a wskutek epidemii otyłości dziecięcej choroba ta występuje coraz częściej również u dzieci (źródło, źródło, źródło).

Otyłość trzewna

Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha: u osób o wadze normalnej stłuszczenie wątroby może rozwinąć się w przypadku, „otyłości trzewnej”, co oznacza występowanie nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha (źródło).

Odporność insulinowa

Okazuje się, że odporność insulinowa i wysoki poziom insuliny zwiększają odkładanie się tłuszczu w wątrobie u ludzi z cukrzycą typu II i zespołem metabolicznym (źródło, źródło).

Wysokie spożycie rafinowanych cukrów

Częste spożycie rafinowanych cukrów przyczynia się do odkładania się tłuszczu w wątrobie, w szczególności jeśli konsumowany jest on w dużych ilościach przez osoby z nadwagą lub odpornością insulinową (zdroj, zdroj).

Spożywanie słodkich napojów

Napoje dosładzane cukrem, takie jak lemoniady i napoje energetyczne, mają wysoką zawartość fruktozy, w przypadku której udowodniono jej związek z odkładaniem się tłuszczu w wątrobie u dzieci i dorosłych (źródło, źródło).

Gorszy stan jelit

Niedawne badania wskazują, że brak równowagi flory jelitowej, problemy z pracą bariery jelitowej („nieszczelne jelita”) lub inne problemy ze zdrowiem jelit, mogą przyczyniać się do rozwoju NAFLD (źródło, źródło).

Objawy stłuszczenia wątroby

Istnieje szereg objawów i symptomów stłuszczenia wątroby, choć nie wszystkie z nich muszą wystąpić. W rzeczywistości nie musisz sobie nawet zdawać sprawy z tego, że masz otłuszczoną wątrobę

• Zmęczenie i osłabienie
• Lekki ból lub uczucie pełności w prawej lub środkowej części brzucha
• Podwyższony poziom enzymów wątrobowych, w tym AST i ALT
• Podwyższony poziom insuliny
• Podwyższony poziom trójglicerydów

Jeśli stłuszczenie wątroby przejdzie w NASH, mogą pojawić się następujące objawy:

• Utrata apetytu
• Nudności i wymioty
• Średnie i silne bóle brzucha
• Zażółcenie oczu i skóry

Ważne jest, by regularnie konsultować się z lekarzem i robić standardowe badania, w tym badania krwi, które mogą stwierdzić stłuszczenie wątroby we wczesnym i odwracalnym stadium.

Stłuszczenie wątroby może dawać niewidoczne objawy i często odkrywane jest przy pomocy badań krwi. NASH daje zwykle wyraźniejsze objawy, takie jak bóle brzucha i złe samopoczucie.ocit.

Dieta ukierunkowana na pozbycie się stłuszczenia wątroby

Istnieje szereg rzeczy, które możesz zrobić, by pozbyć się stłuszczenia wątroby, w tym obniżenie masy ciała i ograniczenie cukrów. Ponadto niektóre ze środków spożywczych mogą pomóc w pozbyciu się tłuszczu z wątroby.

Schudnij i unikaj przejadania się, zwłaszcza jeśli masz nadwagę lub jesteś otyły

Jeżeli masz nadwagę lub jesteś otyły, zmniejszenie masy ciała to jeden z najlepszych sposobów na odwrócenie stłuszczenia wątroby.

Wykazano bowiem, że zmniejszenie masy ciała przyczynia się do ubytku tłuszczu w wątrobie u osób dorosłych cierpiących na NAFLD, i to bez względu na to, czy zmniejszenie masy ciała osiągnięto wyłącznie poprzez zmianę nawyków żywieniowych lub w połączeniu z zabiegiem chirurgicznym obniżenia masy ciała lub poprzez ćwiczenie (źródło, źródło, źródło).

W trzymiesięcznych badaniach na osobach dorosłych z nadwagą obniżenie spożycia pokarmów o 500 kalorii dziennie prowadziło średnio do zmniejszenia masy ciała o 8% i do istotnego zmniejszenia wyniku stłuszczenia wątroby (źródło).

Ponadto wydaje się, że poprawa w zakresie tłuszczu wątrobowego i reakcji na insulinę może się utrzymać nawet w przypadku, gdy waga częściowo wróci (źródło).

Ogranicz cukry, w szczególności cukry rafinowane

Mogłoby się wydawać, że najbardziej logicznym sposobem rozwiązania problemu stłuszczonej wątroby, jest ograniczenie spożywania cukrów.

Naukowcy podają jednak, że tylko około 16% tłuszczu wątrobowego u osób z NAFLD pochodzi z tłuszczów w pożywieniu. Większość tłuszczu wątrobowego bierze się raczej z tłuszczów nasyconych we krwi a jakieś 26% tłuszczu wątrobowego powstaje w wyniku procesu zwanego lipogenezą de novo (DNL) (źródło).

W trakcie DNL zbędne cukry zmieniają się w tłuszcze. Prędkość, z jaką przebiega DNL, zwiększa się w przypadku dużego spożywania produktów spożywczych i napojów bogatych we fruktozę (źródło).

W jednym z badań u otyłych osób dorosłych, które przez okres trzech tygodni spożywały pokarmy o wysokiej zawartości kalorii i cukrów rafinowanych, doszło średnio do 27% wzrostu tłuszczu wątrobowego, pomimo faktu, że ich masa ciała zwiększyła się zaledwie o 2% (źródło).

Badania wykazały, że spożywanie pokarmów o niskiej zawartości cukrów rafinowanych może pomóc w odwróceniu NAFLD. Należą do nich dieta niskocukrowa, dieta śródziemnomorska oraz dieta o niskim indeksie glikemicznym (źródło, źródło, źródło).

W jednym z badań tłuszcz wątrobowy i odporność insulinowa znacznie się zmniejszyły, gdy ludzie utrzymywali dietę śródziemnomorską w miejsce diety niskotłuszczowej o wysokiej zawartości cukrów, chociaż ubytek wagi w przypadku obu diet był podobny (źródło).

Choć wykazano, że zarówno dieta śródziemnomorska, jak i dieta niskocukrowa same w sobie obniżają tłuszcz wątrobowy, jedna łącząca je sytuacja pokazała bardzo interesujące wyniki.

We wspomnianym badaniu 14 otyłych mężczyzn z NAFLD przestrzegało śródziemnomorskiej diety ketogenicznej. Po 12 tygodniach u 13 mężczyzn doszło do zmniejszenia tłuszczu wątrobowego, z czego u trzech mężczyzn doszło do całkowitego zaniku stłuszczenia wątroby (źródło).

Ćwiczenia, które mogą pomóc w obniżeniu ilości tłuszczu w wątrobie

Aktywność fizyczna może stanowić skuteczny sposób na obniżenie tłuszczu wątrobowego.

Badania wykazały, że włączenie ćwiczeń wytrzymałościowych lub treningu wytrzymałościowego kilka razy w tygodniu może znacznie zmniejszyć ilość tłuszczu zmagazynowanego w komórkach wątrobowych i to bez względu na to, czy dojdzie do zmniejszenia masy ciała (źródło, źródło, źródło).

W trwającym cztery tygodnie badaniu u 18 otyłych dorosłych z NAFLD, ćwiczących po 30-60 minut przez pięć dni w tygodniu, doszło do 10% spadku tłuszczu wątrobowego, pomimo tego, że ich masa ciała pozostała bez zmian (źródło).

Wykazano również, że trening interwałowy o wysokiej intensywności (HIIT) jest korzystny z punktu widzenia zmniejszania tłuszczu wątrobowego (źródło, źródło).

W badaniach prowadzonych na 28 osobach z cukrzycą typu II wykonywanie HIIT przez okres 12 tygodni prowadziło do robiącego wrażenie spadku tłuszczu wątrobowego o 39% (źródło).

Jednakże nawet ćwiczenia o niższej intensywności mogą być skuteczne w usuwaniu tłuszczu wątrobowego. Jak sugerują szerokie włoskie badania, najważniejsze wydaje się być, jak dużo ćwiczysz.

W badaniach tych u 22 diabetyków, ćwiczących dwa razy tygodniowo przez 12 miesięcy, doszło do podobnego obniżenia tłuszczu wątrobowego i trzewnego, bez względu na to, czy intensywność ich ćwiczeń oscylowała między niską a średnią, czy średnią a wysoką (źródło).

Z uwagi na fakt, iż regularne ćwiczenie ważne jest z punktu widzenia tłuszczu wątrobowego, najlepszą strategią jest wybranie czegoś, co lubisz robić i jesteś w stanie w tym wytrwać.

Ćwiczenia wytrzymałościowe, trening siłowy lub trening interwałowy o wysokiej lub niskiej intensywności mogą pomóc w obniżeniu ilości tłuszczu wątrobowego. Kluczem jest regularne ćwiczenie.

Substancje naturalne, które mogą pomóc w przypadku stłuszczenia wątroby

Wyniki wielu badań wskazują, że niektóre witaminy, zioła i inne suplementy żywnościowe mogą pomóc w obniżeniu ilości tłuszczu wątrobowego i zmniejszyć ryzyko progresji chorób wątroby.

Ostropest plamisty

Ostropest plamisty czyli sylimaryna (której najefektywniejszym składnikiem jest sylibina) to zioło znane z hepatoprotekcyjnego działania (źródło).
Pewne badania stwierdziły, że ostropest plamisty może pomóc w obniżeniu odporności insulinowej, zapalenia i uszkodzenia wątroby u osób z NAFLD (źródło, źródło, źródło, źródło).
W dziewięćdziesięciodniowych badaniach na osobach ze stłuszczoną wątrobą, w grupie stosującej suplement żywnościowy z sylibiną i przestrzegała niskokalorycznej diety, doszło do dwukrotnego zmniejszenia się rozmiaru wątroby w porównaniu z grupą, która przestrzegała diety bez stosowania suplementu żywnościowego (źródło).
Pomimo tego, iż naukowcy przypuszczają, że stosowanie ostropestu plamistego jest w przypadku NAFLD perspektywiczne, konieczne są ich zdaniem dalsze badania, które potwierdziłyby jego skuteczność w stosowaniu krótkookresowym i długookresowym (źródło).

Boswellia serrata

Boswellia serrata istotnie podniosła poziom HDL we krwi, wyraźnie zmniejszyła poziom cholesterolu LDL, fruktozaminy (cukru) i enzymów wątrobowych po 6 tygodniach w badaniach z udziałem 60 pacjentów – diabetyków (źródło).

W przypadku chorych na cukrzycę szczurów doustne podawanie Boswellia serrata obniżyło poziom glukozy we krwi, cholesterolu, trójglicerydów i zapobiegło komplikacjom w nerkach i wątrobie (źródło, źródło, źródło).

Wyciąg z boswellii zapobiegł podniesieniu się poziomu glukozy we krwi, zapobiegł zniszczeniu wysp trzustkowych a następnie hiperglikemii w zwierzęcym modelu cukrzycy typu I (źródło).

Kurkumina

Irańscy naukowcy podjęli się zbadania (źródło) oceny wpływu i bezpieczeństwa stosowania fitosomalnej kurkuminy jako suplementu żywnościowego u osób cierpiących na niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD). W tym celu badacze przyjęli 87 pacjentów, u których zdiagnozowano NAFLD, po czym podzielili ich na dwie grupy. Jednej z grup zalecono przyjmowanie 1000 mg kurkuminy dziennie przez osiem tygodni, natomiast druga z grup otrzymywała przez ten sam czas placebo. Każdy z pacjentów otrzymał przed rozpoczęciem badania porady w zakresie żywienia i trybu życia. Naukowcy analizowali wartości fizykalne, poziomy enzymów wątrobowych oraz skany wątrobowe zarówno przed rozpoczęciem eksperymentu, jak i po ośmiu tygodniach obserwacji.

Na koniec okresu badania naukowcy stwierdzili, że stosowanie kurkuminy łączyło się z istotnym obniżeniem indeksu masy ciała i obwodu pasa w porównaniu z grupą zażywającą placebo. Ustalenia te są szczególnie ważne, ponieważ otyłość uznaje się za czynnik ryzyka w przypadku NAFLD.

Ponadto zdjęcia USG wątroby pozwoliły ustalić, że u 75% osób, które stosowały kurkuminę, doszło do wyraźnej poprawy ogólnego stanu wątroby, natomiast poprawa u osób w grupie kontrolnej wyniosła tylko 4,7%. Podczas gdy w grupie stosującej placebo poziomy aspartataminotransferazy i alaninaminotransferazy w surowicy były podniesione, to u osób w grupie stosującej kurkuminę doszło do wyraźnego obniżenia się poziomu enzymów wątrobowych.

I wreszcie, u uczestników, którzy stosowali codziennie fitosomalną kurkuminę, doszło też do istotnej poprawy objętości wątroby, przepływu krwi przez wątrobę i średnicy żył wątrobowych, wszystkie te czynniki mają wpływ na prawidłową pracę wątroby. (źródło)

Reishi – Ganoderma lucidum

W tym badaniu (źródło) skupiono się na mechanizmie komórkowym działania Ganoderma lucidum na niealkoholowe stłuszczenie wątroby wiążące się z otyłością. U myszy karmionych bardzo tłustym pożywieniem zaczęły pojawiać się symptomy niealkoholowego stłuszczenia wątroby, co objawiało się powiększeniem wątroby i masy ciała, zwiększeniem komórek tłuszczowych wątroby i poziomu ALT w surowicy. Stan chorobowy udało się jednak z sukcesem unormować za pomocą terapii Ganodermą lucidum. W nawiązaniu do tych wyników niedawne badania wykazały, że wodny ekstrakt Ganoderma lucidum jest wysoce skuteczny w zmniejszaniu otyłości za pośrednictwem modulacji mikrobioty jelitowej u gryzoni [źródło]. Inne badania podają, że ekstrakt z owocników Ganoderma lucidum jest skuteczny w terapii otyłości poprzez regulację ekspresji enzymów metabolicznych [źródło].