Jak uzyskać odporność psychiczną

Pojęcie „rezyliencja” pochodzi od łacińskiego słowa „resilire”, które znaczy odbić się lub odskoczyć. Historia tego pojęcia sięga XVII wieku, gdy używany był w kontekście fizyki i materiałów, które po deformacji wracały do stanu pierwotnego. Psychologiczne znaczenie rezyliencji zostało odkryte później, w połowie XX wieku, gdy badacze tacy jak Emmy Werner zaczęli zastanawiać się, dlaczego niektóre dzieci radzą sobie z trudnymi warunkami lepiej od innych. W ten sposób rezyliencja uzyskała znaczenie jako zdolność powracania do zdrowia po ciężkich sytuacjach i pozostania psychicznie stabilnym.

Odporność psychiczna to zdolność radzenia sobie ze stresem, wyzwaniami życiowymi oraz znalezienie wiary nawet w trudnych okresach. W dzisiejszych zabieganych czasach temat odporności psychicznej zyskuje dodatkowo na aktualności bardziej niż kiedykolwiek – pomaga nam zachować wewnętrzny spokój, radość i zdrowie. Niniejszy artykuł zajmuje się tym, czym właściwie jest odporność psychiczna, jakie niesie korzyści i w jaki sposób możemy ją rozwijać.

Czym jest odporność psychiczna?

Odporność psychiczna oznacza zdolność do znoszenia stresu i nie dopuszczania, by coś nami wstrząsnęło. I choć odporność psychiczną rozwijać można za pomocą ćwiczeń fizycznych i kondycji fizycznej, kluczowym aspektem jest tutaj poznanie świata wewnętrznego. Poznanie świata wewnętrznego wiąże się z poznaniem świata wokół nas, co prowadzi do ogólnego poszerzenia horyzontów. Ograniczone spojrzenie na świat, życie i siebie samego obniża odporność psychiczną, ponieważ ogranicza nasze zrozumienie szerszych zależności i możliwości. Tego rodzaju spojrzenie może prowadzić do poczucia bezsilności i izolacji, gdy tymczasem szersza perspektywa umożliwia nam zauważać więcej możliwości rozwiązywania problemów i wspiera naszą zdolność adaptacji i radzenia sobie z wyzwaniami.

To umiejętność, która pomaga nam pozostać sobą, określać swoje granice w związkach oraz tworzyć sensowne relacje z innymi osobami. Umiejętność rezyliencji, a więc zdolność do odbicia się po porażce to kolejny kluczowy element odporności psychicznej.

Ważne jest, by zrozumieć, że odporność psychiczna to nie to samo, co nieczułość lub ignorowanie problemów. Przeciwnie, oznacza ona zdolność rozpoznawania swoich emocji, pracy z nimi oraz znajdywania dróg do utrzymania wewnętrznej stabilności, nawet gdy życie się komplikuje.

Zalety odporności psychicznej

Wschodnie systemy duchowe, takie jak buddyzm, zen, adwajta i inne, oferują efektywniejszą drogę do osiągnięcia wewnętrznego spokoju w porównaniu z systemami zachodnimi, ponieważ skupiają się na bezpośrednich przeżyciach, medytacji i rezygnacji z przywiązania. Podczas gdy zachodnie podejście często kładzie nacisk na kontrolę wewnętrzną i zmianę okoliczności, systemy Wschodu uczą, że prawdziwa wolność i spokój pochodzą z wewnątrz, dzięki zrozumieniu siebie samego i akceptacji teraźniejszości. Podejścia te oferują praktyczne techniki rozwijania wewnętrznego spokoju i autorefleksji, prowadzące do długofalowej stabilności psychicznej.

Odporność psychiczna wnosi z sobą do naszego życia codziennego szereg zalet. Badania wykazują, że ludzie o wyższym poziomie rezyliencji mają niższe poziomy stresu i są mniej podatni na depresje. Przeprowadzone na University of Pennsylvania badania wykazały na przykład, że praktyki podnoszące odporność psychiczną mogą obniżyć poziom stresu nawet o 30% i poprawić ogólne zadowolenie z życia. Ponadto, według badania Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (APA), u ludzi, którzy regularnie ćwiczą metody rozwijania odporności psychicznej, występuje o 40% wyższe prawdopodobieństwo radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi.

Nie mówiąc już o tym, że dzięki utrzymywaniu odporności psychicznej, odczuwamy większą radość z życia. Potrafimy docenić drobiazgi i nie martwimy się rzeczami, na które nie mamy wpływu. To przynosi nam lepsze zdrowie, spokój myśli i podnosi kreatywność.

Jak rozwijać odporność psychiczną

Spojrzenie Carla Gustava Junga na psychikę

Carl Gustav Jung, szwajcarski psycholog i twórca psychologii analitycznej, bardzo zasłużył się dla zrozumienia ludzkiej psychiki. Zdaniem Junga psychika dzieli się na świadomą i nieświadomą. Część świadoma obejmuje wszystko, z czego człowiek zdaje sobie sprawę, z kolei część nieświadoma zawiera ukryte aspekty, w tym archetypy i nieświadomość zbiorową, którą dzielimy ze wszystkimi ludźmi. Jung wierzył, że klucz do zdrowia psychicznego stanowi integracja wspomnianych nieświadomych części naszego ja, co prowadzi do procesu zwanego indywiduacją. Indywiduacja to proces wzrostu osobistego, który umożliwia nam stanie się autentyczną wersją siebie samego i osiągnięcie wewnętrznej harmonii.

Poznać świat wewnętrzny – samoidentyfikacja

Zdanie sobie sprawy z własnych lęków i słabości

Pierwszym krokiem w rozwoju odporności psychicznej jest lepsze zrozumienie siebie samego. Obejmuje ono zdanie sobie sprawy z własnych lęków, słabości, ale także i silnych stron.

Praca z wewnętrznym cieniem

Praca z wewnętrznym cieniem, a więc z tymi częściami naszej osobowości, które mamy w zwyczaju ignorować lub ukrywać, może nam pomóc zrozumieć, w jaki sposób oddziałuje na nas otoczenie i jak reagujemy w różnych sytuacjach. Często nie chcemy przyznać się do swoich cieni, ponieważ przedstawiają one części naszej osobowości, które uważamy za słabe, negatywne lub nieakceptowalne. Aspekty te stoją w sprzeczności z naszym idealnym obrazem siebie samego, dlatego je tłamsimy. Jednak w ten sposób tworzymy wewnętrzne napięcia i konflikty, który wpływają na nasze i odbieranie świata.

Koncepcja wewnętrznego cienia według Junga

Koncepcję wewnętrznego cienia opracował szwajcarski psycholog Carl Gustav Jung, który pojęcia tego użył do opisu ukrytych aspektów osobowości, do których często nie chcemy się przyznać. Zdaniem Junga cień wewnętrzny tworzą te części naszego ja, które uważamy za nieakceptowalne lub niewłaściwe, dlatego je tłamsimy. Praca z wewnętrznym cieniem może prowadzić do głębszego poznania siebie i do poprawy naszych stosunków z innymi.

Metody rozpoznawania wewnętrznego cienia

Istnieją różne metody rozpoznawania wewnętrznego cienia, jak na przykład prowadzenie rozmów introspektywnych, pisanie pamiętnika, medytacja ukierunkowana na samopoznanie lub prowadzona przez specjalistę terapia. Metody te umożliwiają nam wejrzenie w nasze ukryte emocje i myśli, identyfikację ograniczających nas wzorców zachowań i stopniową pracę nad ich integracją.

Dlaczego poznanie wewnętrznego cienia prowadzi do poprawy

Mechanizm poprawy przy poznaniu wewnętrznego cienia polega na tym, że gdy zdamy sobie sprawę i zaakceptujemy te ukryte aspekty naszej osobowości, dochodzi do obniżenia wewnętrznych napięć i konfliktów. Poprzez integrację tych tłamszonych części możemy osiągnąć większą harmonię wewnętrzną i autentyczność, co ma pozytywny wpływ na naszą odporność psychiczną i jakość naszych stosunków międzyludzkich.

Systemy myślenia i podejścia filozoficzne

Systemy duchowe i filozoficzne, takie jak zen, buddyzm, stoicyzm i adwajta, powstały w reakcji na potrzebę ludzkości na znalezienie sposobu na radzenie sobie z cierpieniem, stresem i niepewnością. Podejścia te oferują narzędzia rozwoju spokoju wewnętrznego, samoświadomości i głębszego zrozumienia świata wokół nas.

Zen

Zen, który powstał w Chinach jako buddyzm Chan, później zaś dotarł do Japonii, stawia na bezpośrednie doświadczenie i medytację. Zen kładzie nacisk na aktualną świadomość i przeżywanie teraźniejszości bez analizy lub przywiązywania się do myśli. Pomaga w pozbyciu się nadmiernego rozmyślania i zdaniu sobie sprawy z aktualnej chwili. To podejście prowadzi nas do tego, byśmy skupili się na tu i teraz, co przynosi spokój i zdolność lepszego radzenia sobie z sytuacjami życiowymi.

Oto słynny koan zen mistrza Hakuina:

„Jak wyglądała twoja twarz przed narodzinami?”.

Koan ten został stworzony tak, by zmotywować medytującego do głębokiego zastanowienia się nad istotą istnienia i prawdziwego ja. To sposób na otwarcie umysłu na głębsze poznanie, które przekracza typowe logiczne myślenie.

Stoicyzm

Stoicyzm, kierunek filozoficzny starożytnej Grecji, uczy, że wiele rzeczy w życiu znajduje się poza naszą kontrolą, a jedyna rzecz, którą naprawdę możemy kontrolować, to nasz stosunek do nich. Podejście to przynosi wolność i spokój wewnętrzny, ponieważ prowadzi nas do skupienia się na tym, na co rzeczywiście mamy wpływ.

Marek Aureliusz był rzymskim cesarzem i czołowym filozofem szkoły stoickiej. Panował w latach 161-180 n.e. Znany jest przede wszystkim dzięki swojemu dziełu „Rozmyślania”, w którym zajmuje się kwestiami ludzkiego charakteru, losu i moralnego prowadzenia się. Jego filozofia kładła nacisk na samokontrolę, rozwijanie cnót i akceptację rzeczy, które znajdują się poza naszą kontrolą. Stoicyzm, który uprawiał, miał zasadniczy wpływ na rozwój odporności psychicznej i spokojnego podejścia do wyzwań życiowych.

Jak mówi Marek Aureliusz: „Szczęście naszego życia zależy od jakości naszych myśli”. Ten cytat pokazuje, jak ważne jest ukierunkowanie myśli na to, co znajduje się w naszej mocy. Inny z jego cytatów mówi: „Do rzeczy, z którymi jesteś losem sprzężony, staraj się dostosować. Ludzi też, z którymi cię los złączył, miłuj, a szczerze”. Cytat ten opisuje akceptację okoliczności i pełne miłości podejście do innych jako klucz do wewnętrznego spokoju.

Adwajta

Adwajta, filozofia niedwoistości, umożliwia nam odbiór swojej jedności z całym wszechświatem, dzięki czemu pozbywamy się poczucia oddzielenia i izolacji. Pogląd ten pomaga w przyjęciu rzeczywistości taką, jaka jest i przynosi poczucie wewnętrznej równowagi.

Nisargadatta Maharaj był indyjskim nauczycielem duchowym i filozofem adwajtawedanty, żyjącym w latach 1897–1981. Znany jest przede wszystkim ze swojego dzieła „I Am That” (Ja jestem tym), stanowiącej kompilację jego rozmów ze studentami i poszukującymi. Maharaj nauczał o istocie rzeczywistości, świadomości i uwolnieniu. Jego podejście było proste i bezpośrednie, często zajmował się kwestiami tożsamości i zalecał praktykowanie pytania samego siebie, by znaleźć swój własny prawdziwy charakter. Jego nauka podkreślała, że jedyne co nas ogranicza, to nasze mylne wyobrażenia i przeświadczenie o tym, kim jesteśmy.

Jak powiedział Nisargadatta Maharaj: „Jesteś nieograniczoną świadomością, ograniczoną jedynie przez przekonanie, że jesteś ograniczony”. Cytat ten podkreśla znaczenie zrozumienia i przyjęcia naszego prawdziwego charakteru, co pomaga w osiągnięciu wewnętrznego spokoju i stabilności. Inny z jego cytatów brzmi: „Miłość mówi: Jestem wszystkim. Mądrość mówi: Nie jestem niczym. Między nimi dwoma toczy się moje życie”. Cytat ten poskreśla znaczenie miłości i mądrości w naszym życiu.

Buddyzm

Buddyzm uczy, że cierpienie stanowi nieodłączny element ludzkiego istnienia i że jego przyczyną są nasze przywiązania i pragnienia.

Przywiązanie oznacza zależność od konkretnych rzeczy, osób lub wyobrażeń, które uważamy za niezbędne dla naszego szczęścia. W sytuacji w której nasze oczekiwania nie są spełnione lub dochodzi do zmiany sytuacji, takie przywiązanie prowadzi do frustracji, strachu i stresu. W ten sposób powstaje cierpienie.

Gdy pokonamy przywiązanie, uwalniamy się od potrzeby posiadania rzeczy pod kontrolą i od strachu przed stratą. To umożliwia nam przyjmowanie rzeczy takimi, jakie są, bez niepotrzebnego stresu. Pokonanie przywiązania prowadzi do wewnętrznego spokoju i zdolności lepszego radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi. Przywiązanie można pokonać praktykując uważność, medytując i zdając sobie sprawę z przemijalności wszystkiego, co nas otacza. W ten sposób rozwijamy zdolność przyjmowania aktualnej chwili bez oczekiwań lub przywiązania.

Jak powiedział Dalajlama: „Brak przywiązania to nie lekkomyślność. Oznacza to, że nawet jeśli coś kochamy, wiemy, że nie jest to wieczne”. Cytat ten wskazuje, że pokonanie przywiązania nie oznacza rezygnacji z celu, lecz raczej zrozumienie jego naturalnej przemijalności. Kolejny cytat z Dalajlamy brzmi: „Pamiętajcie, że czasami nieosiągnięcie tego, co chcemy, jest cudownym zrządzeniem losu”. Twierdzenie to przypomina nam, że uwolnienie się od przywiązania umożliwia nam lepiej radzić sobie z nieoczekiwanymi sytuacjami i odbierać je jako okazję do wzrostu.

Budowanie charakteru

Budowanie charakteru to ważny aspekt rozwoju odporności psychicznej, ponieważ pomaga nam w utrwalaniu naszych wartości, zasad i siły moralnej. Gdy mamy silny charakter, jesteśmy zdolni do stawiania czoła wyzwaniom z większą determinacją i niełatwo nas wybić z rytmu. Charakter obejmuje rozwój cnót, takich jak uczciwość, odpowiedzialność, cierpliwość i odwaga, pozwalających nam lepiej radzić sobie w trudnych sytuacjach i prawidłowo reagować na wyzwania bez odchodzenia od naszych zasad.

Silny charakter wspiera również wiarę w siebie i relacje z innymi, ponieważ ludzie o pewnym charakterze mają tendencję do działania w sposób uczciwy i autentyczny. Budowanie charakteru umożliwia nam lepiej zrozumieć nasze słabości i uczyć się na swoich błędach, co jest kluczem do długoterminowego rozwoju i utrzymania stabilności nawet w niepewnych czasach.

Budowanie silnego charakteru obejmuje kilka kroków, które pomogą ci wzmocnić twoje wartości i odporność:

Autorefleksja: Regularnie zdawaj sobie sprawę ze swojego zachowania i decyzji. Co cię motywuje i w jaki sposób wpływa to na innych?

Praktykowanie cnót: Rozwijaj cnoty takie jak uczciwość, cierpliwość, odwaga, odpowiedzialność i samodyscyplina. Właściwości te pomagają wzmacniać twoją wiarygodność i stabilność.

Określenie granic osobistych: Naucz się mówić „nie” tam, gdzie trzeba. Granice pomogą chronić twój czas i energię.

Wytrwałość i determinacja: Staw czoło wyzwaniu, nawet jeśli są trudne. Wytrwałość pomoże ci wzrastać i wzmacniać swoją zdolność do radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

Uczenie się na błędach: Potraktuj swoje błędy jako okazję do wzrostu. Nauka na własnych pomyłkach stanowi klucz do długofalowego rozwoju osobistego.

Sposoby, jakimi każdy z nas buduje swój charakter, mogą być różne. Najważniejsze, by zrozumieć, co buduje charakter, a później robić te rzeczy możliwie jak najczęściej. Jeśli chcesz zbudować trwałą markę osobistą, skoncentruj się na swoim charakterze odpowiednio szybko i często nad nim pracuj.

Podsumowanie

 Jeśli chcesz wnieść do swojego życia więcej spokoju i odporności, konieczne jest zacząć stosować niektóre z zasad wymienionych w niniejszym artykule. Zmiany mogą być stopniowe, ale każdy mały krok przybliża cię do większej stabilności i zadowolenia. Pozwól się zainspirować i zacznij budować swoją odporność psychiczną już dziś:

• Odporność psychiczna pozwala nam radzić sobie z wyzwaniami życiowymi i znaleźć wewnętrzny spokój.
• Poznanie siebie samego i akceptacja własnych cieni prowadzi do głębszego poznania samego siebie i stabilności.
• Rozwój odporności obejmuje budowanie silnego charakteru, zdolności określania granic oraz akceptowania zmian.
• Filozofie Wschodu, takie jak buddyzm i zen, podkreślają, że prawdziwa wolność pochodzi z wewnątrz.
• Medytacja i uważność są kluczowymi technikami rozwoju długofalowego spokoju.
• Silny charakter, wytrwałość i zdolność nauki na własnych błędach są kluczowe dla dobrego podejścia do życia.