Człowiek ma trzy mózgi

Najbardziej skomplikowana rzecz we wszechświecie

Ludzki mózg ma 100 miliardów neuronów, a każdy neuron połączony jest z dziesięcioma tysiącami innych neuronów. Tak więc to, co noszą twoje ramiona, jest najbardziej złożonym obiektem w znanym nam wszechświecie.
Znamy jego anatomię, wiemy z grubsza, jak działa, lecz pomimo tego wciąż skrywa przed nami wiele tajemnic. Mózg jest w permanentnej przebudowie, nieustannie zapisywana jest do niego otaczająca nas rzeczywistość, a to wpływa na to, jak działa nasze ciało, co czujemy, jak się zachowujemy.

Trzy etapy rozwoju mózgu

W 1960 roku amerykański neuronaukowiec Paul MacLean sformułował model trójjedynego mózgu, dzielącego mózg na trzy odrębne części. Model ten sugeruje, że mózg jest zorganizowany w hierarchii opartej na różnych etapach rozwoju mózgu. Tymi trzema częściami są:

1. Mózg gadzi czyli pierwotny (pień mózgu)

2. Mózg ssaczy czyli emocjonalny (układ limbiczny)

3. Mózg ludzki (neocortex)

Poszczególne części rozwijały się stopniowo w toku ewolucji. Pień mózgu wyewoluował jako pierwszy i odpowiedzialny jest za nasze pierwotne – instynktowne reakcje. Nad pniem mózgu wyewoluował kontrolujący nasze emocje układ limbiczny. Ostatnią i ewolucyjnie najmłodszą częścią jest neocortex, który odpowiada za nasze racjonalne myślenie.

W zależności od różnych czynności lub sytuacji aktywowane są różne części mózgu. Kiedy jesteśmy w niebezpieczeństwie i musimy działać szybko, by uratować swoje życie, aktywuje się mózg gadzi, który przygotowuje ciało do reakcji ataku/ucieczki poprzez uwalnianie hormonów stresu. Jeśli oglądamy w telewizji szokujące wiadomości lub otrzymujemy niekorzystne informacje, stymulowany jest układ limbiczny i uwalniany jest rodzaj substancji chemicznych wywołujących w ciele emocje. Wreszcie, gdy rozwiązujemy zadania, podejmujemy decyzje lub prowadzimy dyskusje, aktywny jest neocortex – bez udziału innych części.

Nowoczesne techniki obrazowania, takie jak rezonans magnetyczny, umożliwiły zbadanie tego, jak zachowują się poszczególne części mózgu podczas różnych doświadczeń. Okazuje się, że procesy zachodzące w mózgu są bardzo złożone. Pomimo tego, koncepcja trójjedynego mózgu Paula MacLeana, mimo pewnych uproszczeń, może opisać, jak zachowuje się mózg i jak wpływa to na nasze uczucia, myśli i zachowania.

Mózg gadzi czyli pierwotny

Mózg gadzi znajduje się w tylnej i dolnej części mózgu, która nazywana jest pniem mózgu. Prawidłowe funkcjonowanie tego obszaru pomaga nam wykrywać niebezpieczeństwo i reagować na nie. U gadów ta struktura mózgu dominuje nad ich zachowaniami, takimi jak agresja, dominacja, terytorialność i rytualne zaloty. U ludzi mózg gadzi obejmuje ochronę samego siebie, rodziny, mienia oraz komunikację fizyczną i społeczną, taką jak podawanie ręki, kiwanie głową czy ukłon. Na bardzo podstawowym poziomie, pień mózgu pozwala odróżnić nam rzeczy znajome od nieznajomych. Te znajome uważane są zwykle za bezpieczne i pożądane, podczas gdy te nieznajome uważane są za podejrzane, dopóki nie umieścimy ich w kontekście, w którym występują.

Mózg ssaków czyli mózg emocjonalny

Ta część mózgu zwana jest również układem limbicznym. Obejmuje ciało migdałowate i podwzgórze, a jej główną funkcją są emocje i uczenie się. Rozwija się bardzo szybko po urodzeniu i reguluje motywację oraz emocje związane z karmieniem, rozmnażaniem i tworzeniem więzi. Układ limbiczny oznacza wszystkie doznania albo jako pożądane (przyjemność) albo też jako niepożądane (ból/stres). Co ciekawe, ta część mózgu nie potrafi pracować z ideą czasu i nie potrafi stosować logiki. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość są dla mózgu emocjonalnego tym samym. To może wyjaśniać, dlaczego twój pies wita cię tak, jakby nie było cię przez 30 lat, choć tak naprawdę wyszedłeś tylko na 30 minut. Wyjaśnia to również, dlaczego ludzie po traumie sprawiają wrażenie uwięzionych w czasie. Połączenia neuronowe w mózgu emocjonalnym są pod wpływem wczesnego stresu nadal połączone i aktywują się tak samo jak 50 lat temu, gdy trauma miała miejsce. Uwięzienie w mózgu limbicznym stanowi problem, ponieważ nie jest to miejsce, w którym cokolwiek powinno być przechowywane przez długi czas. Konsekwencją tego stanu jest to, że mózg jest przeciążony i aby utrzymać naturalne funkcje związane z funkcjonowaniem emocjonalnym, musi pracować dłużej i ciężej, co prowadzi do rozwoju zaburzeń pourazowych.

Mózg ludzki

Nowa kora mózgowa (neocortex) to przednia część mózgu właściwa tylko naczelnym, u ludzi zaś jeszcze bardziej rozwinięta i odpowiadająca za rzeczy, które odróżniają nas od zwierząt, takie jak logika, rozumowanie, analiza i rozwiązywanie problemów, mowa, rozumienie, nadawanie znaczeń, siła woli czy mądrość. Chcąc poradzić sobie z traumą trzeba przemieścić treści nacechowane emocjonalnie z układu limbicznego do neocortexu, który ma większą zdolność do długoterminowego zatrzymywania treści. Mówiąc metaforycznie, podczas radzenia sobie z traumą, ścieżki połączeń między dwoma mózgami muszą zostać otwarte, by mogło dojść do przeniesienia treści. Dopóki to nie nastąpi, neocortex nie może nic zrobić w celu [cenzura] traumy korzystając ze swoich funkcji poznawczych. Dobrze może to zobrazować próba pomocy komuś znajdującemu się w dużym kryzysie, poprzez analizę jego stanu z użyciem argumentów. Jedna ze znanych metod psychoterapeutycznych, terapia poznawczo-behawioralna, która próbuje działać na przedczołowe obszary mózgu (logika, rozumowanie, idea czasu) nie jest skuteczna w przypadku traumą.
Pierwotna trauma, która zapewnia przetrwanie (niezależnie od tego, czy jest prawdziwa, czy domniemana), pochodzi bowiem z układu limbicznego (atak, ucieczka, zamrożenie), a podczas tego stanu kora przedczołowa jest „wyłączona”. Co jest jak najbardziej sensowne – gdy atakuje cię tygrys, nie ma sensu nad czymkolwiek myśleć. Tak więc człowiekowi w momencie kryzysu czy intensywnych zaburzeń emocjonalnych nie pomoże żaden argument.

Trzy umysły w harmonii

Dla optymalnego zdrowia psychicznego i fizycznego niezbędne jest więc, by wszystkie trzy mózgi harmonijnie współpracowały ze sobą. By osiągnąć ten stan, nie potrzebujesz zespołu ekspertów, którzy dostroją twój mózg. Zatrzymaj się teraz i spróbuj wziąć powolny, głęboki oddech. Świetnie! Podczas powolnego i głębokiego oddechu wszystkie trzy mózgi się łączą. Głębokie oddychanie można więc uznać za holistyczną interwencję w mózg.

Suplementy diety dla mózgu i układu nerwowego